Waar mensen zijn is communicatie.

Say what? Veilige en moedige ruimtes zijn een eerste belangrijke stap. 

Wanneer kinderen, jongeren of volwassenen herhaaldelijk ervaringen hebben met repressie, uitsluiting of racisme, hebben ze dikwijls last van chronische stress en worden ze overspoeld met stresshormonen zoals cortisol, wat kan leiden tot ontstekingsreacties. Dit kan de gezondheid op korte termijn schaden, maar ook op lange termijn zoals hartziekten, diabetes en depressie, aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit, angst en een verminderde algemene gezondheid.

Vooroordelen die burgers (jong en oud) rechtstreeks of uit de tweede hand ervaren -  bijvoorbeeld als hun ouders het doelwit zijn - zijn even schadelijk voor de gezondheid.

Gevoelens van boosheid, machteloosheid, hopeloosheid en hulpeloosheid kunnen sterk aanwezig zijn, “alsof er nooit iets zal veranderen” . . Veel slachtoffers, (vooral mensen met een migratieachtergond, genderfluide identiteit, andere seksuele geaardheid en religie) ervaren dat hun beleving over die stress of trauma vaak gebanaliseerd, genegeerd of juridisch onvoldoende bewezen wordt. Het gaat immers om (een) gevoel(ens) en die zijn niet altijd juridisch bewijsbaar. Ze voelen zich -door instanties en ook door hulporganisaties- niet gehoord of gezien. Daardoor lopen de frustraties, angst, woede en ongeloof op, tot het soms helemaal niet meer houdbaar is en er alleen nog sprake is van lijden. Of, een tegenovergestelde reactie van woede, agressie en een wantrouwen tegenover elke medemens. Frustratie komt ook voort uit het feit dat ze dit lijden vaak individueel moeten dragen terwijl ze heel hard aanvoelen dat dit een maatschappelijk probleem is.

Jeugdwelzijnswerkers, bruggenbouwers en gezondheidswerkers zien vooral hoe slachtoffers in de eerste plaats willen (h)erkend, gehoord en serieus genomen worden. Om dan, stilaan vanuit rust en verwerking, te gaan kijken hoe ze best reageren. Daar ligt maatschappelijk nog heel veel werk. 

Maar hoe doe je dat? Eerst veiligheid inbouwen om daarna moedige stappen te zetten. 

Hoe kan je het collectief en individueel bewustzijn rond de psychosociale impact van repressie, racisme en discriminatie vergroten en erkennen? Slachtoffers willen in de eerste plaats veiligheid voelen waarin ze (h)erkenning krijgen voor datgene wat ze hebben meegemaakt.  Het gevoel van onrecht als gevolg van micro/macro-kwetsuren aankijken, in groep, met lotgenoten. Dat is vaak een eerste, cruciale stap in het proces van verwerking en genezing. 

Be Safe to be seen and heard

Weten hoe je deze problemen aanpakt is voor instanties en hulporganisaties helemaal niet evident. Toch is het cruciaal om tot herstel te komen. Het begint met het creëren van een veilige setting voor de slachtoffers. Personen met een trauma-ervaring hebben nood aan een veilige plek waarin ze niet veroordeeld worden en wel erkend worden, want anders loop je het risico dat het mentaal leed nog groter wordt. Het komt erop neer om een setting aan te bieden waarbij ze een gevoel van veiligheid, empowerment en emotionele genezing ervaren. En die nood is vandaag bijzonder groot. Veel burgers voelen het verlangen naar die vorm van ademruimte: een plek van rust waarbij ze niet constant het gevoel hebben dat ze hun identiteit moeten verdedigen. En die vind je in ‘Safe spaces’.  In Safe Spaces worden ze gehoord, gezien en ontstaat er ruimte om de wonden aan te kijken. 

Daarna kan vanuit een emancipatorische, multidisciplinaire, intersectionele en politiserende visie gekeken worden naar de moed die er is om zelf actie te ondernemen. 

Want. die. verantwoordelijkheid. dragen. we. collectief. 

Brave is uitbreken om verandering af te dwingen

In Safe spaces kunnen leden van de ingroup op een veilige manier samenzijn. De focus ligt op herkenning en heling. Safe Spaces ‘breken’ echter niet uit. Als we maatschappelijk willen gaan werken, dan mogen we ook een stap verder durven gaan. Dus uit de opgebouwde comfortzone om opnieuw dat spanningsveld te gaan opzoeken, in de samenleving. Dit keer vanuit meer bewustzijn, meer kennis, meer veerkracht en vanuit een versterkte regierol, gesteund door de ‘safegroep’. Het gaat erom je plek in de samenleving volwaardig te gaan opeisen. Dan kan je praten over strategieën om je te beschermen tegen repressie, racisme of discriminatie en jouw rol in de samenleving op te nemen. Hoe kan iemand die slachtoffer werd van racisme of discriminatie wel die veilige ruimte in de samenleving vinden? Hoe kan je je zorgen en identiteit op zo’n manier uiten dat ze gelijkwaardigheid afdwingen en positieve veranderingen stimuleren? Of hoe blijf je ook de mens zien bij jezelf en de ander?? Hoe vertaalt zich dat in de confrontatie met de politie school, de werkplek, studentenbeweging, sportclub etc? Brave spaces werken emancipatorisch en politiserend.

Vriendelijkheid kan je gemeenschap positief beïnvloeden. 

Hoe dan? Door in de eerste plaats goed voor jezelf te zorgen én de focus te leggen op je eigen kalmte en ontspanning. Vandaaruit creëer je een veilige omgeving voor anderen waar alles gezegd kan worden wat gezegd moet worden.
Dan kunnen emoties worden getoond en nieuwe inzichten ontstaan. Emoties zoals angst, woede, hopeloosheid en andere lichaamssignalen worden best in de dialoog betrokken. Want wie zich niet gehoord voelt, haakt af.

Vriendelijkheid (of geweldloze communicatie) is:
* écht luisteren, je eigen waarheid kunnen spreken
* een uitnodiging om op een dieper niveau te praten
* de veiligheid vergroten om het eens en oneens te zijn met andere meningen
*de creativiteit vergroten om interculturele verschillen te overbruggen, te verbinden en te overwinnen
* geweldloze interacties bevorderen

Interview voor Zwijgen is Geen Optie in 2018 over het beeld van mensen op de vlucht en het werk in de kampen van Duinkerke en Calais

Wil je het interview bekijken of de podcast beluisteren? https://zwijgenisgeenoptie.be/sofie-dhulster/